یک کارشناس پستانداران گوشتخوار دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست ضمن ارائه آماری از تلفات حیات وحش گفت: ۵۰ درصد تلفات حیات وحش و ۵۲ درصد تلفات یوزپلنگ آسیایی ناشی از تصادفات جاده‌ای بوده است.
مرضیه موسوی در گفت و گو با روزهای طلایی به ارائه آماری از تلفات یوزپلنگ آسیایی – که گونه‌ای در معرض خطر انقراض است- اشاره و اظهارکرد: ۳۸ مورد برای تلفات یوزپلنگ آسیایی ثبت شده که از این تعداد ۱۹ فرد یوز براثر تصادفات جاده‌ای بوده و تنها هشت فرد آن مربوط به جاده عباس‌آباد است. شش مورد در جاده یزد به کرمان و در منطقه کالمند-بهادران رخ داده است. یک مورد جاده بافق- بهاباد، یک مورد در جاده سنخواست– جاجرم در منطقه دره‌انجیر میاندشت، یک مورد در پناهگاه دربند راور در استان کرمان و یک مورد نیز در جاده نایبندان بوده است.
وی تاکید کرد: اولین مورد ثبت شده و قدیمی‌ترین آمار تلفات جاده‌ای یوز مربوط به جاده نایبندان است که در سال ۱۳۷۸ اتفاق افتاده است.
موسوی با اشاره به اینکه بیشترین تلفات جاده‌ای یوز در جاده عباس‌آباد گزارش شده است، توضیح داد: توران یک منطقه زادآور و زیستگاهی مهم برای یوزپلنگ است، به همین دلیل بیشترین تلفات در این جاده بوده است. سال‌ها قبل در جاده کالمند- بهادران نیز تلفات جاده‌ای یوز را داشته‌ایم اما در حال حاضر دیگر یوز در آن منطقه نداریم که اگر داشتیم به‌طور قطع تلفات جاده‌ای هم وجود داشت.
این کارشناس پستانداران گوشتخوار به جنسیت یوزهای تلف شده در جاده عباس‌آباد اشاره کرد و گفت: سه توله نابالغ که دو مورد جنسیتی نامعلوم دارند، یک فرد توله یوز ماده – که اخیرا بر اثر تصادف تلف شد، دو فرد یوز ماده، یک فرد یوز نر یکساله، یک فرد یوز بالغ با جنسیت نامعلوم و یک فرد یوز سه ساله با جنسیت نامعلوم در این جاده براثر تصادف تلف شده‌اند همچنین اولین آمار ثبت شده تلفات یوز بر اثر تصادف، مربوط به جاده نایبندان در سال ۷۸ و متعلق به یک یوز نر است. اولین آمار ثبت شده در جاده عباس آباد نیز در سال ۸۹ بوده است که یک فرد یوز ماده و دو توله نابالغ تلف شدند.
وی با اشاره به گزارش تهیه شده در سال ۹۵ که متعلق به مطالعاتی در یک بازه ۱۰ ساله از سال ۸۴ تا ۹۴ بوده است، توضیح داد: یوزپلنگ گونه‌ای قلمروطلب است و باتوجه به زیستگاه و رفتارهایی که دارد معمولا در حال مهاجرت و جابه‌جایی بین زیستگاه‌های خود است. بدین جهت بیشتر در معرض تصادفات جاده‌ای قرار می‌گیرد. براساس این گزارش ۵۲ درصد از تلفات یوزپلنگ مربوط به تصادفات جاده‌ای بوده همچنین علت نیمی از کل تلفات حیات وحش، حوادث جاده‌ای گزارش شده است البته این تلفات جدای از بحث شکار غیرمجاز است که بیشتر علفخواران را تهدید می‌کند. این آمار از تلفات جاده‌ای تنها لاشه‌هایی هستند که توسط محیط‌بانان در مناطق و جاده‌ها دیده می‌شوند. پس از بررسی علت تلفات متوجه می‌شویم که براثر تصادف، تعارض، بیماری یا سم جان خود را از دست داده‌اند.
این کارشناس پستانداران گوشتخوار درباره آمار به دست آمده از تلفات حیوانات در جاده‌ها گفت: این آمار بسیار محدود و البته تکان‌دهنده است چراکه بسیاری از تلفات جاده‌ای گزارش نمی‌شوند اما می‌توان گفت جاده‌ها تهدید بالقوه‌ای برای حیات وحش هستند و اگر وضعیت به همین شیوه ادامه پیدا کند و وزارت راه و شهرسازی بدون ملاحظات زیست‌محیطی به گسترش شبکه راه‌ها بپردازد، تلفات افزایش می‌یابد و بسیاری از گونه‌هایمان را از دست می‌دهیم.
این کارشناس حیات وحش خاطرنشان کرد: علاوه بر تلفات جاده‌ای و تعارضات موارد دیگری مانند بالا رفتن سن گونه و مرگ طبیعی نیز وجود دارد حتی بعضا گونه‌ها در فصل جفت‌گیری با یکدیگر درگیری پیدا می‌کنند و باعث از بین رفتن هم می‌شوند. بیماری نیز در برخی از آن‌ها عامل تلف شدن است اما در کنار همه این موارد تلفات جاده‌ای بیشترین عامل مرگ‌ومیر حیات وحش کشور است.
چه گونه‌هایی از حیات وحش در معرض آسیب تصادفات جاده‌ای قرار می‌گیرند؟
موسوی درباره گونه پلنگ که زیستگاه کوهستانی دارد، گفت: این گونه کمتر در معرض تصادفات جاده‌ای قرار می‌گیرد، با این حال ۲۵ درصد از تلفات پلنگ نیز مربوط به تصادفات جاده‌ای بوده است.
این کارشناس گوشتخواران بزرگ تلفات پلنگ را بیشتر به علت تعارضاتی دانست که باعث نزدیک شدن آن‌ها به اماکن مسکونی می‌شود و افزود: پلنگ معمولا به دلیل سم، شکار یا عللی از این دست تلف می‌شود اما یوز با چنین مشکلاتی روبه‌رو نیست البته یوز جمعیت بسیار کمی دارد، به همین دلیل با تعارضات مشابه رو به رو نیست اما تلفات جاده‌ای عامل اصلی مرگ و میر یوز است.
این کارشناس حیات وحش، گونه‌های گوشتخوار را بیشتر در معرض آسیب تلفات جاده‌ای دانست و افزود: آن‌ها به علت جابه‌جایی بین زیستگاه‌ها بیشتر از علفخواران آسیب می‌بینند.
وی درباره تلفات جاده‌ای سگ‌سانان اظهار کرد: براساس گزارش ارایه شده درسال ۹۵، ۶۳ درصد از تلفات جاده‌ای مربوط به سگ‌سانان بوده است که شغال و روباه در این بین بیشترین آسیب را دیده‌اند.
موسوی با اشاره به گربه‌سانان که پس از سگ‌سانان آمار بیشترین تلفات جاده‌ای را در رده دوم دارند توضیح داد: تمامی هشت گونه گربه‌سان موجود در ایران مانند گربه پالاس، گربه جنگلی، گربه وحشی و … از جاده‌ها آسیب می‌بینند حتی گربه شنی که زیستگاه بیابانی دارد و در معرض جاده نیست هم در معرض تلفات جاده‌ای قرار دارد.
وی علاوه بر تلفات گونه‌های بزرگی مانند خرس قهوه‌ای، کفتار، شغال و روباه به تلفات بسیار زیاد گونه‌های کوچک جثه مانند خرگوش و خارپشت اشاره کرد و افزود: آمار تلفات این گونه‌ها نیز بسیار بالا است اما با از دست دادن گونه‌های بزرگ‌جثه این گونه‌های کوچک دیگر دیده نمی‌شوند که در حال از دست دادن بسیاری از آن‌ها هستیم.
جاده پارک ملی گلستان تهدیدی برای جان پلنگ
وی با اشاره به آماری از تلفات پلنگ در جاده پارک ملی گلستان اظهار کرد: ۷۰ درصد از تلفات جاده‌ای پلنگ در این جاده اتفاق افتاده است. این جاده منطقه را تخریب کرده است. باتوجه به تنوع زیستی در پارک ملی گلستان، این جاده باعث تلفات بسیاری از گوشتخواران ما مانند پلنگ شده است.
موسوی به اقدامات انجام شده در پارک ملی گلستان نیز اشاره و اظهار کرد: پس از اینکه گزارش جامعی از آمارها در سال ۹۵ تهیه شد، دفتر حیات وحش سازمان توانست پیگیری‌هایی را در جهت اقدامات انجام شده از اداره کل گلستان و اداره راه گلستان انجام دهد. متاسفانه قرار بر تغییر مکان این جاده بود که این اتفاق رخ نداد. ایمن‌سازی‌هایی انجام شده است البته نه درحد احداث روگذر یا زیرگذر بلکه در خصوص نصب تابلو و کنترل محدودیت سرعت ماشین‌ها.
وی افزود: براساس آخرین آمارها تلفات پلنگ در این جاده نسبت به گذشته کمتر شده است. جاده میان‌گذر پارک ملی گلستان مخاطرات بسیاری برای حیات وحش منطقه داشته است اما با همکاری وزارت راه و شهرسازی با سازمان حفاظت محیط زیست کاهش تلفات حیات وحش را در این جاده شاهد بوده‌ایم.
اقدامات سازمان محیط زیست برای کاهش تلفات جاده‌ای حیات وحش
این کارشناس حیات وحش تاکید کرد: تلفات جاده‌ای معضلی برای حیات وحش ما است. سازمان حفاظت محیط زیست در حد توان با احداث جاده‌های جدید به‌ویژه آن‌ها که از داخل مناطق حفاظت شده عبور می‌کنند، مخالفت و با نهادهای ذی‌ربط مانند وزارت راه و شهرسازی رایزنی می‌کند. با اقدامات سازمان تاحدی حساسیت در این زمینه ایجاد شده است. بسیاری از ادارات محیط زیست نقاط داغ تلفات جاده‌ای را شناسایی و به ادارات مربوطه در هر استان اعلام کرده‌اند تا به ایمن‌سازی جاده جهت عبور حیات وحش بپردازند.
وی به دستورالعمل ایمن‌سازی جاده‌ها اشاره و اظهارکرد: در حال حاضر تابلوها با اندازه بسیار کوچک کارایی لازم را ندارند این درحالیست که با توجه به دستورالعمل نوشته شده، تابلوها باید براساس استاندارهای جهانی تهیه شوند و قابل دید باشند همچنین نصب دوربین‌های کنترل سرعت و ایمن‌سازی جاده‌ها باید براساس همین پروتکل‌های استاندارد اجرا شود.
موسوی ادامه داد: وزارت راه نیز باید در این راستا کمک، اعتباری برای این موضوع مشخص کند و قبل از احداث جاده ملاحظات زیست‌محیطی آن را در نظر بگیرد و در مکان‌هایی که نیاز به روگذر یا زیرگذر است، اقدامات لازم را انجام دهد.
این کارشناس حیات وحش افزود: انتظار نداریم برای تمامی جاده‌ها چنین اقداماتی انجام شود اما در حال حاضر حتی در جاده عباس‌آباد که زیستگاه یوز و گونه در معرض خطر انقراض ماست موفق به احداث روگذر یا زیرگذر و ایمن‌سازی جاده برای عبور حیوانات نشده‌ایم. به عبارتی در حد همین جاده هم در مجاب کردن ارگان های ذی‌ربط توفیق پیدا نکرده‌ایم.
وی عنوان کرد: این نهادها حساسیت لازم را ندارند که با احداث این جاده‌ها چه بلایی بر سر حیات وحش می‌آورند. شاید الان این تلفات به صورت خاموش باشد و خیلی دیده نشوند اما در بلندمدت بسیاری از گونه‌ها را در همین جاده‌ها از دست می‌دهیم. شاید احداث جاده و گسترش شبکه‌های جاده‌ای افتخاری برای نهادهای مرتبط باشد اما برای حیات وحش و محیط زیست به‌ویژه جاده‌هایی که از مناطق حفاظت شده عبور می‌کنند، بسیار آسیب‌زا هستند.
موسوی ضمن اشاره به اینکه سازمان محیط زیست درحد توان مخالفت خود را اعلام می‌کند و رعایت ملاحظات زیست محیطی را خواستار می‌شود، گفت: در بسیاری از مواقع تلاش بر انجام ارزیابی و ملاحظات زیست محیطی می‌کنیم اما گاهی چنین اتفاقی نمی‌افتد و پس از اتمام کار نیز زیر بار تغییر و اصلاح نمی‌روند.
وی ادامه داد: استان‌ها خود تاحدی نقاط داغ تلفات جاده‌ای را شناسایی کرده‌اند و ما درخواست کرده‌ایم تا با تکمیل این نقاط، وزارت راه استان منعکس کننده این موضوع باشد. با همکاری محدود از جانب برخی ادارات کل استان‌ها ایمن‌سازی‌هایی مانند نصب تابلو انجام شده است اما هنوز کم‌کاری‌هایی از جانب ادارات راه یا وزارت راه وجود دارد.
موسوی با اشاره به اتفاق اخیر – تلف شدن توله یوز ماده در جاده عباس‌آباد – ادامه داد: باتوجه به این اتفاق جلساتی برگزار شده و قرار است همکاری‌های بیشتری جهت ایمن‌سازی جاده باتوجه به پروتکل‌های موجود صورت بگیرد. امیدواریم هرچه زودتر ایمن‌سازی این جاده‌ها انجام شود.
بیشتر بخوانید: انتقال تخمدان توله یوز ماده تلف شده به پژوهشگاه رویان جهت ذخیره‌سازی
وی ادامه داد: در ایمن‌سازی جاده‌ها با موضوع روشنایی جاده، محدودیت سرعت و تغییر تابلوهایی که کمرنگ شده‌اند، روبه‌رو هستیم. اقداماتی نیز در این راستا انجام شده است. به عنوان نمونه پویش «نذر طبیعت» درحال انجام اقداماتی با بهره‌گیری از کمک‌های مردمی است که امیدواریم به نتیجه برسد.
کارگروه تبعات جاده‌ای بر حیات وحش چه بود و چه شد؟
این کارشناس دفتر حیات وحش سازمان به توضیحی درباره کارگروه «تبعات جاده‌ای بر حیات وحش» پرداخت و گفت: چند سال قبل در این کارگروه با همکاری وزارت راه و شهرسازی و پلیس راهور دستورالعمل‌هایی تهیه شد و هماهنگی‌هایی با وزارتخانه‌ها صورت گرفت اما این کارگروه نیز عملا رها شد و به جایی نرسید چراکه با تغییر مدیریت‌ها کارگروه‌ها نیز منفعل می‌شوند.
همه با هم برای کاهش تلفات جاده‌ای حیات وحش
وی خواستار تاکید رسانه‌ها بر تبعات تلفات جاده‌ای حیات وحش شد و گفت: شاید با این شیوه، وزارتخانه‌های مرتبط حساسیت لازم را نسبت به این موضوع را پیدا کنند. نباید فقط از سازمان محیط زیست مطالبه‌گری کنیم چراکه سازمان به‌تنهایی نمی‌تواند بحث حفاظت را پیش ببرد و به کمک نهادهایی مانند وزارت راه و شهرسازی، وزارت صمت(صنعت،معدن و تجارت) و ادارات راه و محیط زیست استانی در بحث ایمن‌سازی جاده‌ها نیاز دارد.
موسوی در پایان تاکید کرد: تمامی ارگان‌های ذی‌ربط باید در اجرای ملاحظات زیست‌محیطی جاده‌ها همکاری لازم را داشته باشند و اگر نیاز به احداث جاده‌ای است حتما دریافت ارزیابی محیط زیستی آن را جدی بگیرند.
انتهای پیام
