یکی از اقدامات زیربنایی تحولی در آموزش و پرورش پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تدوین سندی جامع به عنوان سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بوده که در آذرماه ۱۳۹۰ پس از سالها فعالیت و پژوهش علمی به تأیید مقام معظم رهبری (مدظله العالی) رسید و رونمایی شد. این سند در سه بخش فلسفه تربیت در جمهوری اسلامی ایران، فلسفه تربیت رسمی و عمومی در جمهوری اسلامی ایران و رهنامه نظام تربیت رسمی و عمومی در جمهوری اسلامی ایران تدوین شده است.
به گزارش روزهای طلایی، با وجود تلاش برای تدوین سند، در پیاده سازی و اجرای آن بسیار کند عمل شد به نحوی که در جلسات مختلف گله مندی‌های مکرر سکاندار انقلاب اسلامی و سایر مسئولان ارشد نظام را هم در پی داشت از جمله مقام معظم رهبری فرمودند: «بیش از ده سال پیش این سند تنظیم شده وزرای محترمی هم که آمدند هر کدام یک کارهایی کرده‌اند، گزارشهایی هم داده‌اند، به ما هم معمولا گزارش داده‌اند که ما این کارها را انجام داده‌ایم لکن آنچه واقعیت دارد این است که به این سند تحول عمل نشده؛ حالا ممکن است یک بخشی از گوشه‌ای از آن به یک شکلی تحقق پیدا کرده باشد اما این سند یک کل است یک مجموعه است. اگر چنانچه مسئولان و مدیران آموزش و پرورش معتقدند که ایرادی در این سند هست خیلی خب به روز کنند آن را سند را به روز کنند، کامل کنند، مشکلش را برطرف کنند؛ همت بگمارند برای اینکه این کار انجام بگیرد و سند تحول دیده بشود. برای سنجش پیشرفت هم باید شاخص معین بشود؛ اینکه بگویند این قدر درصد از این سند عمل شد و مانند اینها این نمی شود؛ شاخص کمی به وجود بیاید مشخص بشود که چقدر پیشرفت شده در این سند».
معظم له در اردیبهشت ۱۴۰۲ هم فرمودند: «برای اجرای سند تحول یک نقشه راه لازم است؛ این نقشه راه تا حالا تنظیم نشده؛ یعنی بنده اطلاع ندارم آنچه به من هم گزارش دادند همین است. نقشه راه برای اجرای سند تحول تهیه نشده برای همین هم هست که از سند تحول در کف مدرسه خبری نیست. سند تحول چیز خوبی است. حرفهای بسیار خوبی در آن هست اما در واقعیت در محیط تعلیم و تربیت انسان اثری و نشانی از سند تحول نمی‌بیند؛ این برای این است که نقشه راه تهیه نشده پس بنابراین نکته بعدی در مورد سند تحول این است که بایستی نقشه راه برای آن تهیه بشود یک برنامه ریزی باید برای آن بشود».
در پاسخ به مطالبه مکرر مقام معظم رهبری برای ایجاد تحول در نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی طراحی و تدوین نقشه اجرایی سند تحول در دستور کار وزارت آموزش و پرورش قرار گرفت و تدوین نقشه راه به پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش واگذار شد که این نقشه را در دو سطح ستاد و مدرسه تدوین و ارائه کرد و مراحل اعتبار بخشی و بررسی و تصویب آن در بین مدیران مدارس، مدیران کل آموزش و پرورش استانها و شورای معاونان طی شده و در نهایت به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسید که بخش‌هایی از آن را در ادامه می‌خوانید:
بر اساس نقشه راه سطح مدرسه‌ای، اجرای سند شامل چهار مرحله به شرح زیر است:
۱ـ ترسیم وضعیت مطلوب در قالب طراحی الگوی مفهومی مدرسه تراز سند تحول
۲ – توصیف وضعیت موجود در قالب الگوی ارزیابی درونی مدرسه بر اساس شاخصهای دقیق
۳- تدوین و اجرای برنامه تحولی مدرسه بر اساس چارچوب ابلاغی
-۴- ارزیابی میزان اجرای سند تحول در مدرسه و نتایج و پیامدهای آن در حوزه دانش آموزان مربیان و معلمان مدیران، خانواده و خود مدرسه
(تحقق مدرسه صالح) در قالب ارزیابی بیرونی
برای تدوین نقشه راه تحول در مدرسه، تمام طرحهای تحولی انجام شده قبلی از قبیل آیین نامه اجرایی مدارس، برنامه تعالی مدرسه و برنامه تدبیر بررسی و سعی شد نقشه راه جدید هم در ادامه و کامل کننده طرح های قبلی باشد.
الگوی مدرسه تراز سند بر اساس معیارها و شاخص‌هایی مبتنی برسند تحول بنیادین و برنامه درسی ملی طراحی شده است بنابراین لازم است این نقشه راهنمای عمل از مدیران تا دانش آموزان و عوامل درونی و بیرونی مدرسه قرار گیرد و نیز از منظر ارزشیابی بیرونی نقشه و معیاری برای سنجش میزان تحقق اهداف راهبردی و برنامه‌ای سند تحول بنیادین توسط سیاست گذاران و برنامه ریزان از ادارات مناطق آموزش و پرورش تا سطح وزارت، شورای عالی آموزش و پرورش و حتی دستگاه‌های سیاست گذار فراتر از آموزش و پرورش (شورای عالی انقلاب فرهنگی مجلس شورای اسلامی و…) قرار گیرد.
سنجش ملی عملکرد دانش‌آموزان در زمینه شایستگیهای عمومی و عملکرد تحصیلی
پاسخگویی مدیران مدارس در برابر عملکرد دانش‌آموزان
الگوی مدرسه تراز سند تحول اهداف زیر را دنبال می‌کند:
ـ تقویت و توسعه مشارکت عوامل سهیم و مؤثر در تحول مدرسه و ارتقای تعلیم و تربیت رسمی و عمومی
ـ انسجام و هماهنگی بخشهای ستادی وزارت تا ادارات منطقه در پشتیبانی نظارت و ارزشیابی از مدرسه
ـ توسعه و تقویت شایستگیهای عمومی و حرفهای معلمان و مربیان و مدیران مدارس در تحقق ویژگیهای مدرسه صالح (مدرسه یادگیرنده پژوهنده و هویت ساز
ـ زمینه سازی جهت اجرای سیاست کاهش تمرکز و واگذاری اختیارات به استانها مناطق و مدارس
ـ زمینه سازی جهت شناسایی و حل چالشها و مسائل منابع انسانی مالی تجهیزاتی مدارس دولتی عادی
ـ شفافیت و پاسخگویی مدیران مدارس تا ستاد در برابر عملکرد و نتایج نظام تعلیم و تربیت
ـ سنجش ملی عملکرد دانش آموزان در زمینه شایستگیهای عمومی و عملکرد تحصیلی
ـ ارتقای کیفیت تعلیم و تربیت در مدارس به ویژه مدارس عادی دولتی برابر شاخصهای سند تحول بنیادین
اختیار مدارس برای طراحی برنامه درسی و تربیتی با توجه به تفاوتهای جغرافیایی و جنسیت دانش‌آموزان
یکی از مؤلفه‌های الگوی مفهومی مدرسه تر از سند تحول، برنامه درسی و تربیتی ویژه مدرسه‌ای است که بر اساس راهکار ۵-۵ سند تحول و بند ۲-۱۳ از برنامه درسی ملی، مدارس اختیار دارند با توجه به تفاوتهای ناشی از محیط زندگی (شهری روستایی عشایری، فرهنگی، جغرافیایی) جنسیتی و فردی دانش آموزان (استعداد، توانایی نیازها و علایق) علاوه بر برنامه‌های ابلاغ شده، خودشان نیز برای تحول مدرسه، برنامه درسی و تربیتی ویژه‌ای را طراحی و اجرا کنند که گام اول این اختیارات از طریق شیوه نامه برنامه ویژه مدرسه (بوم) برای مدارس ابلاغ شده است.
نحوه تامین تجهیزات و معماری مدارس
بر اساس این سند و نقشه راه آن؛ فضای کالبدی تجهیزات و فناوری مورد نیاز مدارس (دولتی) از سوی بخشهای مختلف وزارت آموزش و پرورش تأمین می شود. انتظار آن است در طراحی تأمین و استقرار فضای کالبدی تجهیزات و فناوری استانداردهای لازم در ابعاد معماری با تأکید بر هویت اسلامی – ایرانی، ایمنی و تناسب با ویژگیهای رشدی دانش آموزان را دارا باشد.
در عین حال یکی از انتظارات مهم از مدیران مدارس این است که بر اساس دستورالعمل های ابلاغ شده و طرحهای نوآورانه به طور مستمر به روزرسانی و تناسب سازی این امکانات بر اساس استانداردها اهتمام لازم را داشته باشند.
کسب شایستگیهای معلمی و سنجش آنها
به گزارش روزهای طلایی، کسب و توسعه شایستگیهای عمومی تخصصی و حرفهای مهمترین عامل در اجرای با کیفیت برنامه‌های درسی و تربیتی است. بر اساس نقشه و سند، مدارس از طریق جلسات هم اندیشی زمینه رشد این شایستگیها را باید فراهم آورند اما میزان رشد شایستگیها باید از سوی مدارس و ستاد آموزش و پرورش مورد سنجش و ارزشیابی قرار گیرد تا ضمن بازخورد به معلمان و مربیان، زمینه اصلاح نظام آموزش معلمان فراهم شود.
البته در این نقشه راه تاکید شده که رضایت و دلبستگی مربیان و معلمان یکی از مهمترین شاخصهای کارایی و اثر بخشی مدرسه تلقی می‌شود لذا مدارس با فراهم کردن فضای انسانی اخلاقی و آموزشهای مؤثر تلاش می‌کنند همواره میزان رضایت آنها را افزایش دهند در عین حال سنجش مستمر این مقوله می تواند زمینه ساز مدرسه صالح باشد.
آغاز زمان اجرای الگوی مدارس تراز سند تحول از سال تحصیلی ۱۴۰۴ ـ ۱۴۰۳
به توجه به اینکه از کل مدارس حدود ۸۰ درصد دولتی عادی و ۲۰ درصد مدارس غیر دولتی و مدارس خاص دولتی هستند لذا مدارس دولتی خاص و غیردولتی از امکانات لازم برای اجرای الگو برخوردار هستند، بنابراین شروع اجرای الگو در یک فرایند سه ساله به شرح جدول زیر انجام می‌گیرد:
با توجه به اینکه تعداد زیادی از مدارس دولتی برای اجرای الگو اعلام آمادگی کرده‌اند، ادارات کل علاوه بر اجرای الزامی الگو در مدارس مشمول طرح در سال اول می‌توانند به صورت اختیاری مدارسی که حاضر باشند با امکانات و اعتبار خودشان الگو را در مدرسه اجرا کنند شناسایی و مشمول طرح کنند.
بازنگری آیین نامه‌ها و ضوابط درآمدزایی مدارس
انتصاب مدیران مدارس بر اساس اصل شایسته‌گزینی
با توجه به اینکه سطح ستادی و سطح مدرسه‌ای نقشه راه سند ارتباط تنگاتنگی با هم دارند و موفقیت مدرسه در اجرای الگوی مدرسه تراز سند در خیلی از ابعاد و مؤلفه‌ها مستلزم ایجاد بستر آن توسط ستاد وزارت آموزش و پرورش است بنابراین حوزه‌های ستادی ملزم شده‌اند علاوه بر مدیریت راهنمایی و نظارت بر مؤلفه‌ها و نشانگرهایی که در این الگو به آنان مربوط است، حسب مورد استلزامات زیر را هم محقق کنند:
ـ پیش بینی تأمین و تخصیص اعتبار مورد نیاز برای اجرای الگوی مدرسه تراز سند
ـ بازنگری آیین نامه‌ها و ضوابط مربوط به مدرسه از قبیل آیین نامه اجرایی مدارس با رویکرد تفویض اختیار حداکثری برای استفاده از ظرفیتهای مدرسه و ارتباط و تعامل با محیط برای درآمدزایی و….
ـ تدوین تصویب و ابلاغ آیین نامه شناسایی و انتصاب مدیران مدارس با رویکرد شایسته گزینی، شایسته سالاری و پاسخگویی در برابر بعد نتایج
الگوی مدرسه تراز
استقرار نظام پایش در پایان دوره‌های تحصیلی
ارزشیابی صلاحیتهای حرفهای و تخصصی معلمان
ـ طراحی و استقرار نظام پایش و ارزشیابی از میزان و کیفیت کسب شایستگیهای پایه در پایان دوره‌های تحصیلی
ـ طراحی و استقرار نظام پایش و ارزشیابی از میزان و کیفیت عملکرد شایستگیها و صلاحیتهای حرفهای و تخصصی معلمان و مربیان و صدور
گواهی صلاحیت حرفهای
ـ طراحی تدوین و استقرار نظام سنجش و ارزشیابی از عملکرد دانش آموزان بر اساس استانداردهای عملکردی( نمایه رشدی – تربیتی)
ـ طراحی و تجهیز مدارس و هنرستانهای مناطق کم برخوردار بر اساس الگوی مدرسه تراز سند
بسته‌های یادگیری متناسب با برنامه درسی با اولویت مناطق محروم
پرداخت یارانه آموزشی به دانش‌آموزان دهک‌های پایین
ـ تهیه بسته‌های یادگیری متناسب با برنامه درسی با اولویت مناطق محروم با رویکرد توجه به سبکهای مختلف یادگیری و سطوح آمادگی افراد
ـ تأمین موادغذایی (صبحانه و میان وعده و…) غربالگری خدمات بهداشتی لباس و وسایل ورزشی بسته‌های هنری (ابزار و لوازم نقاشی فیلم سازی هنرهای دستی و تجسمی تئاتر و سرود) برای تقویت ساخت زیستی بدنی و زیبایی شناسی و هنری دانش آموزان
ـ اختصاص منابع مالی مناسب به مدارس شبانه‌روزی چند پایه مرزی استثنایی و روستایی متناسب با تورم
ـ پرداخت یارانه آموزشی برای جبران هزینه‌های دانش آموزان دهک‌های پایین و تشویق آنان به تحصیل
ـ پیش بینی گروه‌های حامی (خیرین، مؤسسات عالم المنفعه مدارس غیردولتی برخوردار و ….) برای هر یک از مدارس دولتی عادی به منظور حمایت و پشتیبانی آنان
لزوم کاهش تراکم جمعیت مدارس دولتی عادی
ـ کاهش نرم و تراکم کلاس درس در مدارس دولتی عادی با رعایت استانداردهای مصوب
ـ تأمین یا ساخت معلم سرا در مناطق محروم و مرزی برای بیتوته معلمان یا تأمین سرویس ایاب و ذهاب یا پرداخت حق اسکان یا حق آمدوشد در چارچوب ماده ۲۳ و ۷۸ قانون مدیریت خدمات کشوری نیز از جمله تاکیدات الگوی مدرسه تراز سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است که پس از تدوین به مرحله اجرا رسیده و امید می‌رود با اجرای شایسته آن شاهد سربلندی نظام تعلیم و تربیت و رفع خلاءها و کمبودهای آن باشیم.
انتهای پیام
