آخرین نسل کنسول‌ها دیر یا زود از راه می‌رسد اما آیا این اتفاق با پلتفرم‌های پلی استیشن ۵ و ایکس باکس سری ایکس رخ خواهد داد؟
هرگاه که از پلی استیشن ۵ و ایکس باکس سری ایکس صحبتی به میان می‌آید، یک سوال بزرگ در ذهن ما ایجاد می‌شود: آیا این آخرین نسل کنسول‌ها خواهد بود؟ در این مقاله تلاش کرده‌ایم تا جوابی برای این سوال پیدا کنیم.
نزدیک به ۹ سال قبل، نسل هشتم کنسول‌ها با وی یو (Wii U) آغاز شد و با ایکس باکس وان، پلی استیشن ۴ و نینتندو سوییچ ادامه پیدا کرد. حالا اما وارد نسل نهم شده‌ایم، جایی که پلی استیشن ۵ و ایکس باکس سری ایکس / اس در مرکز توجه قرار دارند. این کنسول‌ها در مقایسه با نسل قبل، بهبودهای فراوانی داشته‌اند و فصل تازه‌ای را برای بازی دوستان آغاز کرده‌اند. پیش از اینکه به مسائل جانبی بپردازیم، بهتر است نگاهی به سخت افزار و تکنولوژی‌های این دو کنسول داشته باشیم.
از نظر سخت افزاری، دو کنسول شباهت زیادی به یکدیگر دارند اما حداقل بر روی کاغذ به نظر می‌رسد که سری ایکس کمی قوی‌تر است. پلی استیشن ۵ به دیسک درایو بلو-ری ۴K، پردازنده مرکزی هشت هسته‌ای ذن ۲ (Zen 2)، پردازنده گرافیکی ۳۶ هسته‌ای RDNA2، شانزده گیگابایت رم از نوع GDDR6 و حافظه اس‌اس‌دی ۸۲۵ گیگابایتی مجهز است و قابلیت پشتیبانی از رزولوشن ۸K تا نرخ ۱۲۰ فریم بر ثانیه را دارد. پردازنده گرافیکی این کنسول ۱۰.۲۸ ترافلاپس قدرت داشته و از فناوری رهگیری پرتو (Ray Tracing) نیز پشتیبانی می‌کند.
سخت افزار سری ایکس تقریبا مشابه پلی استیشن ۵ است اما پردازنده گرافیکی آن ۱۲ ترافلاپس قدرت دارد. این کنسول چهار برابر قوی‌تر از ایکس باکس وان ایکس است که قوی‌ترین کنسول نسل هشتم به حساب می‌آمد. سری ایکس هم از فناوری رهگیری پرتو پشتیبانی می‌کند و حافظه اس‌اس‌دی آن یک ترابایتی است. همان طور که بالاتر اشاره شد، از نظر قدرت خالص، سری ایکس کمی قوی‌تر از پلی استیشن ۵ است اما این مسئله در حال حاضر اهمیتی ندارد.
اینجا باید به دسته دوال سنس هم اشاره داشته باشیم که فناوری‌های تازه‌ای در طراحی آن به کار رفته و به نظر می‌رسد در زمینه کنترلر، سونی توانسته پس از سال‌ها، مایکروسافت را شکست دهد. تا اینجا، بزرگ‌ترین ویژگی دوال سنس را باید تکنولوژی هپتیکِ (Haptic) پیشرفته‌ی آن در نظر گرفت که باعث می‌شود دکمه‌ها بر اساس چیزی که روی صفحه می‌بینید، احساس متفاوتی به شما بدهند.
جهش سخت افزاری نسبت به نسل قبل محسوس است اما از نظر جهش گرافیکی، نمی‌توان نسل نهم را انقلابی توصیف کرد. زمانی که بازی‌ها در دهه ۹۰ میلادی به صورت سه بعدی عرضه شدند یا زمانی که گرافیک اچ‌دی وارد میدان شد، آن تغییرات به معنای واقعی کلمه ساختارشکن بودند اما برای مثال رزولوشن ۴K یا اچ‌دی‌آر (HDR) را در همان نسل هشتم هم مشاهده کرده بودیم. از سوی دیگر، ساختار کلی کنسول‌های جدید به گونه‌ای است که ادامه دهنده‌ی مسیر نسل قبل باشند (همانند پشتیبانی از عناوین نسل‌های قبل که اتفاق خوبی است) و همان حس آشنا را برای مخاطبان دارند و تجربه‌ی تازه‌ای محسوب نمی‌شوند.
نسل جدید شاید یک تجربه‌ی انقلابی نباشد اما قطعا تجربه بهتری است. در این نسل، نه تنها نرخ فریم بازی‌ها بالاتر است بلکه از نظر سرعت بارگذاری نیز لزومی ندارد که مدت زمان زیادی منتظر بمانید.
اما آیا این کنسول‌ها از نظر سخت افزاری می‌توانند نیازهای بازی‌دوستان را تا چند دهه آینده برطرف کنند؟ پاسخ منفی است. پس چرا از آخرین نسل کنسول‌ها صحبت می‌کنیم؟
آخرین نسل کنسول‌ها از آنچه که فکر می‌کنید، نزدیک‌تر است
در گذشته، هر نسل از کنسول‌ها یک اتفاق ویژه محسوب می‌شد اما حالا در میانه‌ی انتشار کنسول‌های میان نسلی، ویژگی کراس پلی (قابلیت بازی کردن میان پلتفرمی)، کلاد گیمینگ، دانلود دیجیتالی بازی‌ها، سرویس‌های اشتراکی و سرویس‌های کارآمدی همانند اسمارت دلیوری مایکروسافت (Smart Delivery)، شاید دیگر یک نسل تازه معنایی نداشته باشد و مرز میان نسل‌های مختلف کم‌رنگ شود تا جایی که دیگر چیزی به نام نسل از یادها برود.
حتی معنا و کارایی یک کنسول هم در سال‌های اخیر عوض شده، در گذشته کنسول‌ها یک پلتفرم اختصاصی برای بازی کردن بودند اما شرایط عوض شده و یک کنسول می‌تواند هرچه که می‌خواهید باشد؛ پلتفرمی برای دسترسی به اپلیکیشن‌های مختلف، گفتگو با دوستان، استریم کردن، شنیدن موسیقی، تماشا کردن فیلم و غیره.
در سوی دیگر، تکنولوژی واقعیت مجازی (VR) در حال بهتر شدن است، تلوزیون‌های هوشمند، تبلت‌ها و گوشی‌های موبایل نیز هر روز قوی‌تر می‌شوند که شاید در نهایت باعث شود تا کنسول‌ها جایگاه خودشان را از دست دهند.
اما زمانی که پلی استیشن ۴ و ایکس باکس وان در راه بودند هم این حرف‌ها را می‌شنیدیم و بعضی از تحلیلگران، نسل هشتم را آخرین نسل کنسول‌ها به حساب می‌آوردند و حتی تصور بر این بود که پلتفرم‌های مذکور چندان مورد توجه قرار نگیرند. این تئوری‌ها غلط از آب درآمد و مجموع فروش دو کنسول فوق الذکر، تقریبا برابر نسل هفتم بود (ایکس باکس وان کمتر از ۳۶۰ فروخت اما پی‌اس ۴ از پی‌اس ۳ پیشی گرفت). از سوییچ هم تا اینجا ۷۰ میلیون دستگاه به فروش رفته است و نینتندو سرانجام موفق شد تا دوران ناامید کننده‌ی وی یو را پشت سر بگذارد. با توجه به آمار فروشی که از پلی استیشن ۵ و سری ایکس بیرون آمده، می‌توان گفت تقاضا برایشان همچنان بالا است و خطری آن‌ها را تهدید نمی‌کند.
اما اینکه پیش بینی‌ها در نسل قبل به حقیقت تبدیل نشد، بدین معنا نیست که تحلیلگران اشتباه می‌کردند. در واقع می‌توان گفت که شاید آن‌ها برای ارائه‌ی این تئوری‌ها، باید یک نسل دیگر منتظر می‌ماندند. تولید کنسول‌ها حتی اگر در سال‌های آتی ادامه داشته باشد، قطعا با ساختار تازه‌ای همراه خواهد بود. برای مثال، حذف شدن دیسک درایو، قطعی است. همین حالا هم نسخه‌های دیجیتالی پلی استیشن ۵ و سری ایکس پرطرفدار ظاهر شده‌اند و نسخه‌های فیزیکی بازی‌ها همانند گذشته خریدار ندارند. یک سیستم کاملا دیجیتالی، یکی از فاکتورهای کنسول‌های بعدی (یا هر پلتفرمی که جایگزین کنسول‌های سنتی می‌شود) خواهد بود.
از گوشی‌های هوشمند تا سرویس‌های استریم؛ همه علیه کنسول‌ها
اما این کنسول بعدی چه چیزی خواهد بود؟ شاید موبایل‌های هوشمند ما، رایانه‌های شخصی، اپل تی وی، کروم کست، فایر تی وی آمازون و غیره. دیگر مایکروسافت، نینتندو و سونی در این مسیر تنها نیستند و جنگ میان کنسول‌ها به پلتفرم‌های دیگر کشیده می‌شود. هر ساختار و سیستم تازه‌ای این فرصت را دارد تا کار کنسول‌های سنتی را تمام کند.
برای مثال می‌توانیم به پلتفرم گوگل استادیا (Google Stadia) اشاره کنیم که به موفقیت‌های چشمگیری دست نیافت و حتی از آن به عنوان یک پروژه‌ی شکست خورده نام برده می‌شود اما نمی‌توانیم پتانسیل‌های آن را نادیده بگیریم. استادیا یک سرویس استریم بازی‌های ویدیویی است که به شما اجازه‌ی اجرای بازی‌ها بر روی موبایل، تبلت، لپ تاپ، رایانه و تلویزیون را می‌دهد، آن هم بدون اینکه لازم باشد یک بازی را نصب و دانلود کنید.
به عبارت دیگر، بازیکنان می‌توانند به صورت مستقیم وارد یک بازی شده و آن را تجربه کنند. در ضمن نیازی نیست که یک موبایل گران قیمت یا یک رایانه با سخت افزار قوی داشته باشید، شما با پایین‌ترین سیستم ممکن، می‌توانید گرافیکی‌ترین عناوین روز را به راحتی اجرا کنید و تنها به یک اینترنت با کیفیت نیاز دارید.
این پروژه آن طور که انتظار می‌رفت، به موفقیت نرسید اما آغازگر مسیری بود که قرار است با سرویس استریم GeForce Now از شرکت انویدیا، سرویس PlayStation Now از سونی، سرویس Luna از آمازون و xCloud از مایکروسافت ادامه پیدا کند. هر کدام از این سرویس‌ها می‌توانند یک تهدید بزرگ برای کنسول‌ها باشند و تعدد آن‌ها نشانگر آینده‌ای است که این شرکت‌ها برای صنعت بازی متصور هستند. با سرویس‌های مذکور، دیگر نیازی نیست که برای خرید سخت افزار هزینه کنید، برای نصب بازی‌ها منتظر بمانید یا حتی نگران کم بودن فضای هارد خود باشید. تنها با فشردن چند دکمه، بازی کردن را آغاز می‌کنید و وقتی چنین چیزی در دسترس شما باشد، آیا الزامی برای خرید یک کنسول وجود خواهد داشت؟
اینکه سرویس‌های استریم بازی چه زمانی بازار را به تسخیر خود در می‌آورند، مشخص نیست اما هنوز هم افرادی وجود دارند که احساس می‌کنند این سرویس‌ها نمی‌توانند آسیبی به کنسول‌ها وارد کنند.
همانند مدیر فعلی ایکس باکس یعنی فیل اسپنسر که در این رابطه می‌گوید: «از نظر سخت افزارهای آتی، کاملا مطمئن هستم که شاهد عرضه کنسول‌های بیشتری خواهیم بود. همانند ویدیو، همانند موسیقی، استریم کردن نمی‌تواند جلوی نوآوریِ دستگاه‌ها را بگیرد. فکر می‌کنم کنسول‌های آینده را خواهیم دید و برنامه‌ی ما نیز همین است.»
حرف‌های اسپنسر در رابطه با آینده‌ی کنسول‌ها امیدوار کننده به نظر می‌رسد اما فراموش نکنیم که سرویس‌های استریم موسیقی و فیلم، چه تاثیری بر روی دستگاه‌های پخش همانند دی‌وی‌دی پلیرها، بلو-ری پلیرها، سی‌دی پلیرها و غیره گذاشتند. اکثر این دستگاه‌ها دیگر تولید نمی‌شوند و اگر هم در بازار وجود دارند، کسی به سراغ آن‌ها نمی‌رود؛ زیرا می‌توانید با گوشی یا رایانه خود به آن‌ها دسترسی داشته باشید.
این اتفاق ممکن است برای کنسول‌ها نیز رخ دهد، زمانی که بازی‌ها به شکل آسان‌تری قابل تجربه کردن باشند، کنسول‌ها به حاشیه می‌روند و بازار اصلی خود را از دست می‌دهند.
با اینکه مایکروسافت، سری ایکس / اس را آخرین کنسول خود اعلام نکرده اما همین حالا هم می‌توان دید که برای آن‌ها در اولویت قرار ندارد. مایکروسافت می‌خواهد به جای تمرکز بر روی یک کنسول، بر روی «بازیکنان» تمرکز داشته باشد و مهم نیست که آن‌ها بر روی چه پلتفرمی بازی می‌کنند، ایکس باکس، رایانه یا حتی گوشی‌های هوشمند. اسپنسر کنسول‌ها را یک بخش کوچک از برنامه‌های مایکروسافت توصیف کرده و به این نکته اشاره داشته که هدف اصلی آن‌ها، «جذب بیشترین مخاطب» است.
شاید به همین دلیل باشد که بازی‌های انحصاری ایکس باکس را بر روی رایانه‌های شخصی و گاهی بر روی نینتندو سوییچ رویت می‌کنیم. حتی سونی هم که همیشه با عناوین انحصاری حرف اول و آخر را می‌زند، تعدادی از آثارش را برای رایانه‌های شخصی منتشر کرده و عناوین بیشتری هم در راه هستند. تمامی این مسائل به این نکته اشاره دارند که شرکت‌های مذکور به فکر آینده‌ای هستند که شاید کنسولی در آن وجود نداشته باشد.
در فوریه ۲۰۱۹، مدیر مالی ارشد سونی، هیروکی توتوکی (Hiroki Totoki) در این رابطه صحبت کرد که «سرویس‌های استریم برای اینکه کنسول‌ها را کنار بزنند، حداقل به پنج سال زمان نیاز دارند». حرف‌های او به ما می‌گوید که پلی استیشن ۵، آخرین کنسول سونی خواهد بود.
در ماه سپتامبر ۲۰۲۰ هم مدیر عامل پلی استیشن، جیم رایان (Jim Ryan) از آینده‌ی نامشخص کنسول‌ها صحبت کرد: «هفت سال قبل همه می‌گفتند که پلی استیشن ۴، آخرین نسل کنسول‌ها خواهد بود، «همه به سراغ تبلت‌ها و گوشی‌های موبایل» می‌روند. اخیرا هم همه از «کلاد گیمینگ» صحبت می‌کنند، بنابراین هیچ کس نمی‌داند. واقعیت این است که من هم نمی‌دانم.»
اما چیزی که آن‌ها به خوبی می‌دانند، سودی است که می‌توانند از فضای آنلاین، عرضه عناوین دیجیتالی و محصولات جانبی بدست بیاورند. زمانی که پلی استیشن ۴ در نزدیکی خط پایان بود و فروش این کنسول به پایین‌ترین حد رسید، سونی از طریق فروش دیجیتالی بازی‌ها و سرویس‌های اشتراک، میلیون‌ها دلار بدست آورد. حتی می‌توان گفت که عرضه‌ی کنسول پلی استیشن ۵ برای آن‌ها دردسرساز شده و از نظر مالی، آن‌قدرها هم سودآور نبوده است (سود اصلی از فروش بازی‌ها و تجهیزات جانبی بدست خواهد آمد).
کلاد گیمینگ هم البته با مشکلاتِ ساختاری رو به رو است که به راحتی حل نخواهند شد. مهم‌ترین مشکل را باید سرعت اینترنت بدانیم که هنوز هم در اکثر کشورها، به سطح ایده‌آلی نرسیده و شاید تا پایان نسل نهم نرسد. ضمن اینکه هنوز هم تردیدهایی در رابطه با آن وجود دارند. بعضی از تحلیلگران بر این باورند که سرویس‌های استریم ممکن است به سرنوشتی مشابه تکنولوژی واقعیت مجازی دچار شوند. واقعیت مجازی که در ابتدا انقلابی به نظر می‌رسید، در نهایت نتوانست جایگزین سبک بازی کردن سنتی شود (و همان طور که بالاتر اشاره شد، گوگل استادیا به عنوان یکی از موردانتظارترین سیستم‌های استریم نیز چندان موفق نبود).
یک پایان خوش و آغاز یک چرخه‌ی جدید
حتی اگر دیگر کنسولی تولید نشود، باید بدانید که صنعت بازی با قدرت ادامه می‌دهد و اگر هم شاهد تغییراتی باشیم، این تغییرات از نوع مثبت خواهند بود و کمک می‌کنند تا راحت‌تر و بهتر بازی کنید. شاید در سال‌های آتی دیگر نیازی نباشد که برای خرید یک کنسول، میلیون‌ها تومان هزینه کنید یا حتی نگران عدم توانایی در خریدشان باشید. سرویس‌های اشتراکی هم بیشتر در مرکز توجه قرار می‌گیرند و دیگر نیازی نیست که هر بازی را به صورت جداگانه و با قیمتی گزاف خریداری نمایید.
از هر زاویه که به قضایا نگاه بیندازیم، می‌بینیم که ایکس باکس سری ایکس و پلی استیشن ۵ آخرین نسل کنسول‌ها هستند (حداقل به شکل سنتی‌اش) و اگر هم نسل دهمی در کار باشد، باید انتظار یک نسل کاملا متفاوت را داشته باشیم؛ نسلی که احتمالا با کنسول‌هایی که می‌شناسیم و با آن‌ها بزرگ شده‌ایم، سنخیتی نخواهد داشت و با سرویس‌های استریم و کلاد گیمینگ به صورت مستقیم در ارتباط است. / گجت نیوز
