پیوست اجتماعی یا ارزیابی اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی پروژه‌های کلان و برنامه‌های توسعه در کشور انجام می‌شود، اما با توجه به اینکه اثرگذاری مناسب را نداشته و کمتر منبع و مرجع تصمیم‌گیری بوده؛ پیوست اجتماعی به یک نهاد و گفتمان اثرگذار تبدیل نشده و یک کارشناس شهری با اشاره به اینکه باید پروژه‌ها با شناخت اجتماعی اجرا شوند، تأکید می‌کند که تهیه پیوست های اجتماعی در کشور ناشناخته است.
به گزارش روزهای طلایی، مقام معظم رهبری در سال ۱۳۸۶ اهمیت توجه به پیوست اجتماعی پروژه‌ها را یادآور شدند و به مسئولان ذی‌ربط تأکید کردند تا به صورت ویژه به بحث پیوست فرهنگی و اجتماعی توجه کنند و آن را در رأس ملاحظات کاری خود قرار دهند. در همین راستا در نخستین‌بند سیاست‌های کلی برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۸۹ ابلاغی از سوی رهبر معظم انقلاب و نیز در ماده (۲) قانون برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران، تهیه پیوست فرهنگی برای طرح‌های مهم و جدید توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی مورد تأکید و تصویب قرار گرفت و شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در سال ۹۲ «نظام‌نامه پیوست فرهنگی طرح‌های مهم و کلان کشور» را به تصویب رساند و ابلاغ کرد.
اما پس از حدود ۱۶ سال هنوز جای خالی پیوست اجتماعی به خوبی در پروژه های اجرایی کشور دیده می شود و بدتر آنکه هنوز بسیاری دستگاه های متولی در حوزه اجتماعی تعریف درستی از پیوست‌های اجتماعی ندارند و این موضوع مطلبی ناشناخته قلمداد می‌شود.
طبق تعریف شورای عالی انقلاب فرهنگی، پیوست فرهنگی عبارت است از: مجموعه‌ای برای شناسایی، اقدام و ارزیابی از آثار و پیامدهای فرهنگی طرح‌ها و فعالیت‌ها که پس از انجام مطالعات لازم و با استناد به مبانی نظری و اسناد بالادستی، به‌ویژه نقشه مهندسی فرهنگی کشور متناسب با مقتضیات و شرایط جامعه، ضمن معرفی داده یک سیاست اجرایی، طرح یا لایحه، پروژه یا هر فعالیت مهم دیگری با فرهنگ جامعه، با ارائه راهکارهای عملی برای تقویت آثار مثبت و حذف و کاهش پیامدهای مخرب آن در فرهنگ جامعه، راهنمای مجریان فعالیت‌ها و طرح‌ها در رعایت راهبردها، اعمال الزامات و استانداردهای مربوط و راهکارها در برنامه‌ها و اقدامات عملی در اجرای آن فعالیت خواهد بود.
پیوست اجتماعی یا ارزیابی اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی پروژه‌های کلان و برنامه‌های توسعه در کشور انجام می‌شود؛ اما اثرگذاری مناسب را نداشته و کمتر منبع و مرجع تصمیم‌گیری بوده است. بر همین اساس بررسی و واکاوی دلایل عدم بی توجهی به پیوست اجتماعی در گفتگو با کارشناسان و متخصصان موضوع پیوست‌های اجتماعی در حوزه‌های مختلف همچون شهرسازی، مدیریت شهری، ایمنی و…مورد بحث قرار گرفت.
علی نوذرپور در گفت‌وگو با روزهای طلایی، درباره موضوع تهیه پیوست‌های اجتماعی و فرهنگی پروژه‌های شهری می‌گوید: باید برای پروژه‌های شهری پیش از اجرا مطالعات اجتماعی انجام شود ولی معمولا این اتفاقات رخ نمی‌دهد و بعد از اجرای پروژه‌ها برای کاهش تبعات اجتماعی، مطالعات اجتماعی و یا پیوست‌های ترمیمی بعضا تهیه می‌شود و البته این متفاوت از آن پیوستی است که باید قبل از اجرای پروژه و هنگام تصمیم گیری آن تهیه شود تا مشخص کند آیا اجرای پروژه‌ای به لحاظ اجتماعی قابل اجرا است یا خیر؟ و چه تبعاتی در این حوزه به همراه دارد و برآوردی از تبعات منفی و مثبت پروژه در حوزه اجتماعی ترسیم کند و نهایتا کمک می‌کند اجرای پروژه انجام شود یا خیر.
وی با اشاره به خدمت خود در منطقه ۲۲ به عنوان شهردار این منطقه می‌افزاید: به خاطر ندارم در مورد پروژه‌های بزرگ مقیاس اجرا شده و در منطقه ۲۲ مطالعات اجتماعی و پیوست‌های اجتماعی تهیه شده باشد یا من دسترسی به این مطالعات نداشتم و ندیدم این پروژه ها چنین مطالعاتی داشته باشند. درحقیقت درخصوص پروژه های شهری در منطقه ۲۲ قبل از آغاز و تصمیم گیری برای اجرا پیوست های اجتماعی وجود نداشت و حتی بعد از اجرای پروژه هم مطالعات اجتماعی به معنای پیوست اجتماعی موجود نبود.
این کارشناس شهری ادامه می‌دهد: بی تردید برای تهیه پیوست‌های اجتماعی شکل قاعدمند و همیشگی وجود نداشته و تنها در برخی پروژه ها تهیه این پیوست ها انجام شده است. سال هاست که معاونت های اجتماعی در مناطق شهرداری تهران مستقر هستند؛ اما اساسا هیچ گونه شناختی از مسائل اجتماعی منطقه ندارند و هیچگونه تحلیلی از وضعیت اجتماعی منطقه ندارند و بررسی آسیب شناختی از وضعیت اجتماعی مناطق شهرداری ندارند. به طور کلی اگر درباره پیوست های اجتماعی پروژه ها کاری انجام شده باشد خارج از سیستم شهرداری و در سطح پروژه های کلان بوده و علت آن هم این بوده که معاونت های اجتماعی و فرهنگی عموما وقت خود را تنها صرف برگزاری مراسمات ملی و مذهبی که در تقویم آمده می کنند؛ در حقیقت کار خود را در حد برگزاری مراسم و مناسک می دانند.
وی تاکید می‌کند: در منطقه ۲۲ تلاش بسیاری کردم از طریق حوزه اجتماعی شناختی از منطقه بدست بیاورم اما عملا چنین ساز و کاری در معاونت های اجتماعی مناطق تعریف نشده است؛ لذا در این حوزه هیچ اقدامی انجام نداده‌اند. پیوست های اجتماعی در مناطق شهرداری و حتی شاید کل کشور ناشناخته است. معاونت های اجتماعی مناطق شهرداری شاید بعضا مطالعاتی تحت عناوین مختلف برای برخی پروژه ها انجام داده باشند، اما برنامه ریزی شده و هدفمند نبوده و به صورت موردی و اتفاقی این کار انجام می شود.
این کارشناس شهری در بخش دیگری از صحبت های خود با تاکید بر اینکه مطالعات اجتماعی در مورد پروژه‌های شهری عمیق و اصولی نیست، افزود: این مطالعات تنها سطحی از موضوع را مورد مطالعه قرار می دهد، حتی برای مثال اطلاعات درباره بزه‌ها و آسیب‌های اجتماعی به صورت دقیق و علمی وجود ندارد و علت این است که شهرداری ها در دو دهه اخیر به صورت تدریجی و آهسته به این موضوعات ورود پیدا کرده اند و ورود آنها از موضع تدارکاتچی سایر دستگاه‌های متولی حوزه فرهنگی و اجتماعی بوده است نه به عنوان یک اصل و ضرورت کاری. به همین دلیل مناطق شهرداری شناخت اجتماعی و فرهنگی از مسائل منطقه یا به طور کلی ندارند یا شناخت آنها بسیار ضعیف است.
وی می‌گوید: حتی در استفاده از نظر و مشارکت اجتماعی شهروندان نیز این مشکل وجود دارد به شکلی که این اقدام تنها در حد شورایاری محلات شکل گرفته که خود شورایاری جایگاه قانونی ندارد و انتخاب آنها به شکلی ضعیف است و استفاده از نظر آنها را نمی توان به عنوان استفاده از نظرات مردم محله تلقی کرد.
نوذرپور در پاسخ به سوالی در مورد آسیب های ناشی از عدم تهیه پیوست های اجتماعی برای پروژه های شهری به ویژه پروژه‌های بزرگ مقیاس می‌افزاید: شاخصی برای تشخیص تبعات عدم وجود این پیوست ها وجود ندارد. در حقیقت صحبت و حرف پیوست های اجتماعی و فرهنگی مطرح می شود ولی این موضوع مورد بحث و تحلیل قرار نمی گیرد و نقطه ضعفی جدی قلمداد می شود. در حیطه کار شهرداری ها نیز مسئولیت حوزه اجتماعی به صورت کامل به شهرداری ها محول نشده و شهرداری ها متولی نیستند و ورود آنها با توجه به سکوت سایر دستگاه های متولی بوده که چون منابع مالی نداشته اند برای بهره گیری از منابع مالی شهرداری ها سراغ شهرداری ها امده اند و این چنین شهرداری ها به این حوزه ورود پیدا کرده‌اند.
هزارویک شهر، دریاچه خلیج فارس و پل صدر پیوست اجتماعی ندارند
وی تاکید می‌کند: در دوره چهارم مدیریت شهری به نظر من حوزه تهیه پیوست های اجتماعی فعال تر بود و حتی هزینه هایی که برای این حوزه می شد بیشتر بود؛ البته در مورد اثرگذاری های این پیوست ها باید متخصصین حوزه اجتماعی اظهارنظر کنند. در شرایط عدم شناخت شهرداری ها از پیوست های اجتماعی قطعا آنها نمی توانند به صورت جدی ورود عمیق و تخصصی داشته باشند. در منطقه ۲۲ برای پروژه های بزرگ مقیاس که در دوره های قبل آغاز شده‌اند همانند پروژه هزارو یک شهر و حتی دریاچه خلیج فارس و حتی شکل گیری مال های بزرگ، منطقه پیوست اجتماعی و فرهنگی و مطالعات وجود ندارد و انجام نشده است.
این کارشناس شهری اظهار می‌کند: حتی مشکل فراتر از این است و برخی پروژه‌ها بدون تهیه طرح اجرایی می شوند برای مثال برای احداث بوستان‌ها نه تنها پیوست اجتماعی تهیه نمی‌شود؛ بلکه طرح هم تهیه نمی‌شود و تنها بر حسب تجربه چنین پروژه‌ای اجرا می شود و مطالعه و برنامه ریزی به همراه ندارد. حتی در مورد پروژه‌ای همچون پل صدر هم تنها مطالعات فنی خود ساخت پل انجام می‌شود و پیوست اجتماعی برای آن تهیه نمی شود.
وی تصریح می‌کند: بخشی از این اتفاق به این دلیل است که این موضوع جزو مأموریت‌های ذاتی شهرداری ها نیست و این توان علمی در شهرداری ها نیست و کسی هم از آنها این مهم را مطالبه نمی کند؛ لذا نتیجه این می شود که برای پروژه‌ها پیوست های اجتماعی تهیه نمی‌شود.
انتهای پیام
