ویتامین D که به عنوان ویتامین نور خورشید هم شناخته می‌شود، توسط بدن و زمانی که در معرض نور آفتاب قرار گرفته باشد، ساخته می‌شود. وجود میزان کافی از این ویتامین در خون، به دلایل متعددی اهمیت دارد.
ویتامین D چیست؟
ویتامین D برخلاف اسمش نوعی هورمون اولیه است و در واقع ویتامین نیست. چون ویتامین‌ها موادی هستند که بدن نمی‌تواند آن‌ها را تولید کند و باید از طریق رژیم غذایی دریافت شوند. ولی ویتامین دی با جذب نور خورشید، در بدن تولید می‌شود.
ویتامین دی برای استحکام و سلامت استخوان‌های بدن و دندان‌ها ضروری است. ویتامین D را می‌توانید با کمک نور خورشید و توسط پوست بدن و یا از طریق رژیم غذایی دریافت کنید تا با کمک به جذب کلسیم، از استخوان‌هایتان محافظت کند. همه ما خوب می‌دانیم که کلسیم برای سلامت استخوان و دندان تا چه اندازه‌ای اهمیت دارد، ولی شاید این نکته کمی مورد بی‌توجهی قرار گرفته باشد که بدون وجود ویتامین دی کافی در بدن، جذب کلسیم به راحتی انجام نمی‌شود. پس کمبود کلسیم و ویتامین دی به هم مرتبط هستند.
نشانه‌های کمبود ویتامین D
در بدن بسیاری از افرادی که کمبود ویتامین D دارند، از نشانه‌های آن بی‌خبرند. این کمبود در افراد بالغ سبب پوکی استخوان می‌شود که با استخوان درد و ناتوانی عضلانی همراه است. در کودکان نیز این مشکل سبب نرمی استخوان و مشکل در اسکلت بدن خواهد شد. یک آزمایش خون ساده سطح این ویتامین در بدن را مشخص می‌کند.
افرادی که بیشتر در خطر کمبود ویتامین D هستند
گروه سنی ۵۰ سال یا بیشتر
افراد دارای پوست تیره
افرادی که در خانه‌ی آفتاب‌گیر زندگی نمی‌کنند
افراد دارای اضافه وزن، چاقی مزمن و افرادی که جراحی بای پس معده انجام داده‌اند
افرادی که دچار حساسیت به شیر یا عدم تحمل لاکتوز هستند
افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی یا گوارشی مانند بیماری کرون و سلیاک
ویتامین D چرا برای بدن ما حیاتی است؟
به نظر شما عالی نمی‌شود اگر فقط یک ویتامین می‌توانست استخوان‌های بدن را قوی‌تر کند و علاوه بر این، کاری کند که بدن در برابر دیابت، ام اس، سرطان، بیماری قلبی و افسردگی محافظت بشود؟ یا حتی به کاهش وزن شما کمک کند؟ محققان امید زیادی به ویتانین D دارند. این ویتامین از واکنش پوست ما با نور خورشید، تعدادی از غذا‌ها و مکمل‌ها به وجود می‌آید.
ویتامین D و سلامت استخوان
ویتامین D برای داشتن استخوان‌های قوی، از کودکی تا پیری، لازم است. ویتامین D در جذب کلسیم غذا‌ها به بدن کمک می‌کند. در بزرگسالان با سن بیشتر، مقدار مصرف روزانه ویتامین D و کلسیم به پیشگیری از شکستگی و شکنندگی استخوان‌ها کمک می‌کند. کودکان برای داشتن استخوان‌های قوی و جلوگیری از نرمی استخوان که یکی از دلایل پای پرانتزی و زانوی ضربدری است به ویتامین D نیاز دارند. افزودن ویتامین D به شیر در دهه ۱۹۳۰ به حذف تقریباً کامل این بیماری کمک کرد.
ویتامین D و ام‌اس
بیماری ام اس در مناطقی که فاصله بسیار دورتری از خط استوا دارند شایع‌تر است. دانشمندان سال‌ها به وجود ارتباطی بین نورخورشید، سطوح ویتامین D و این اختلال خودایمنی که به اعصاب آسیب وارد می‌کند تردید داشتند. اما به تازگی مشخص شده که پایین بودن میزان ویتامین D در بدن می‌تواند موجب بالا رفتن احتمال ابتلا به بیماری ام‌اس شود. علیرغم این ارتباطات، مدارک کافی برای توصیه ویتامین D برای پیشگیری یا درمان ام اس وجود ندارد.
ویتامین D و دیابت
بعضی از مطالعات نشان داده‌اند که ارتباطی بین سطح ویتامین D پایین و دیابت نوع دو که شایع‌ترین حالت این اختلال قند خون به شمار می‌آید وجود دارد. برای همین این احتمال وجود دارد که، بالابردن سطح ویتامین D می‌تواند به متوقف کردن این بیماری کمک کند؛ هرچند پزشکان هنوز مدارک کافی در دست ندارند که مصرف این مکمل را برای پیشگیری از دیابت نوع دو توصیه کنند. چربی اضافی بدن در دیابت و سطوح پایین ویتامین نقش دارد.
ویتامین D و کاهش وزن
طبق مطالعات انجام شده میزان ویتامین D موجود در خون افراد چاق عموما پایین‌تر از سایرین است. چربی بدن ویتامین D را به دام انداخته و دسترسی بدن به آن را کاهش می‌دهد. مشخص نیست که آیا خود چاقی سبب سطح پایین ویتامین D می‌شود یا علت دیگری دارد؛ اما مطالعه‌ای که روی افرادی که رژیم غذایی دارند نشان می‌دهد که افزودن ویتامین D به رژیم غذایی با کالری محدود به کاهش وزن آسانتر افراد دارای اضافه وزن با سطوح ویتامین D پایین کمک می‌کند.
ویتامین D و افسردگی
ویتامین D در بهبود عملکرد و رشد مغز هم نقش دارد. یک مطالعه امیدوارکننده نشان داد که دوز بالای ویتامین D می‌تواند علایم افسردگی ملایم را کاهش دهد. فراموش نکنیم که هرگز خودسرانه نبایستی اقدام به افزایش ناگهانی مکمل‌های ویتامین D کرد، بلکه بهترین شرط این است که با دکتر خود درباره اینکه آیا ویتامین D می‌تواند علائم افسردگی را قطع کند یا نه مشورت کنیم.
منابع غذایی ویتامین دی
همان‌طور که همه می‌دانید و پیش از این نیز گفته شد، منبع اصلی ویتامین دی نور خورشید است. با وجود اینکه ویتامین دی مورد نیاز بدن را به سختی می‌توان تنها از مصرف مواد غذایی جذب کرد، ولی بهتر است مواد غذایی و خوراکی‌هایی را که دارای میزان بالایی از این ویتامین هستند را بشناسید و بدانید ویتامین دی در چیست. این خوراکی‌ها شامل ماهی‌های چرب مانند سالمون، ساردین و شاه ماهی، مواد غذایی غنی شده با ویتامین دی مانند لبنیات غنی، آب پرتقال، شیر سویا، غلات، پنیر و زرده تخم مرغ هستند که به عنوان منابع ویتامین دی در طب سنتی هم شناخته می‌شوند.
میزان مناسب ویتامین D
بجه‌ها از زمانی که وزن بدنشان دو برابر وزن هنگام تولد می‌شود (بطور مثال: اگر وزن هنگام تولد ۳ کیلو باشد، از زمانی که وزن اش به ۶ کیلو رسید) تا پایان ۲ سالگی روزی ۴۰۰ واحد ویتامین D۳ نیاز دارد که بصورت قطره آ+د (قطره A+D) باید مصرف شود.
از ۲ تا ۱۲ سالگی: هر دوماه یک قرص ۵۰ هزار یونیتی
از ۱۲ تا ۷۰ سالگی: ماهی یک عدد قرص ۵۰ هزار یونیتی
از ۷۰ سالگی به بالا: هر دو هفته یک قرص ۵۰ هزار یونیتی
عوارض مصرف زیاد ویتامین D
استفاده بیش از حد از این ویتامین مخصوصاً اگر همراه با مصرف زیاد کلسیم باشد منجر به مسمومیت می‌گردد.
البته مسمومیت با ویتامین D به ندرت رخ داده و اغلب در کسانی مشاهده می‌شود که مقادیر بیش از حد این ویتامین را از طریق مکمل دریافت می‌کنند.
استفاده از قرص و آمپول ویتامین دی بطور مستمر باعث مشکلاتی مانند رسوب کلسیم در بافت‌های نرم مثل کلیه‌ها، ریه‌ها، قلب و گوش می‌شود که در کلیه‌ها باعث سنگ کلیه، در ریه‌ها و قلب منجر به عوارض ریوی و قلبی، و در گوش به اختلالات شنوایی و حتی کری می‌انجامد.
همچنین عوارض مانند سردرد، تهوع، استفراغ، ضعف، تشنگی زیاد، افزایش حجم ادرار، یبوست، تأخیر در رشد در طفل‌های شیرخوار، مشکلات گوارشی و شکنندگی استخوان نیز از دیگر عوارض مصرف بیش از اندازه ویتامین دی می‌باشد.
تداخلات دارویی ویتامین D
بعضی دارو‌ها مانند مسهل‌ها، استروئیدها، ضد تشنج‌ها و دارو‌های ضد کلسترول سبب جذب کمتر ویتامین D در بدن می‌شوند. اگر از دیگوکسین (داروی قلبی) بیش از حد استفاده کنید ویتامین D، سطح کلسیم در خون شما را بالا میبرد و سبب ایجاد بی‌نظمی ضربان قلب می‌شود. پس مهم است که درباره میزان مصرف مکمل ویتامین D با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
حرف آخر
متاسفانه سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که حدود ۴۰ درصد از جمعیت جهان به اندازه‌ی کافی ویتامین دی دریافت نمی‌کنند و تخمین زده می‌شود که ۱ میلیون نفر دچار کمبود شدید ویتامین D هستند. برخی از مردم از جمله افراد مسن، کودکان شیرخوار، افراد با پوست تیره، افراد ساکن در مناطقی که کمتر نور خورشید را می‌بینند و افراد چاق بیشتر در خطر این کمبود قرار دارند. به یاد داشته باشید در کنار مواد غذایی سالم، بهتر است برای تامین ویتامین مورد نیاز بدن از قرص ویتامین دی نیز استفاده کنید. / برترین‌ها
